MALATYA/ARAPGİR - ARAPGİRİN KÜTÜREL YAPISI

1_FOLKLÖR:

Folklör denince ilk akla gelen o yöreye ait örf, adet ve ananedir. Örf, adet ve törelerimiz Türk ailelerine benzese de Arapgir'de biraz daha faklıdır.

Halk Oyunları

Kız İstemek: Evlenecek gencin ailesi oğullarına uygun buldukları kızı istemeye karar verirler. Önce birkaç yakın akraba kadınları görücü olarak kızı görürler. Kız beğenilirse erkekler kızı, oğulları için isterler. Kız evi ile oğlan evi mutabık kalırsa nişan yapmayı kararlaştırırlar. Muayyen bir zaman sonra nişan hazırlığına başlanır.

Nişan: Oğlan babası, akraba ve komşuları ile toplanarak perşembe günü kız evine gider (şerbetin perşembe günü içilmesi adettir). İki tarafın davetlileri huzurunda yaşlı biri veya İmam kızı vekilinden üç defa ister, verdim cevabı alınınca oğlan vekili kız vekilinin elini öper. Buna "sakal öpme" denir. Şerbet içilir, daha sonra kız için getirilen ziynet eşyaları taktim edilir. Buna "el öpme" denir. Bir hafta sonra kız evinden oğlan evine bir sini baklava ve çeşitli hediyeler gelir. Buna "yol" denir. Bu işler bittikten sonra düğün günü kararlaştırılır.

Düğün: Kızın elbisesi, oğlan evinden bohçalanarak ziynet eşyasıyla birlikte kız evine gönderilir. Elbiselere "nişan" ziynetlere "ölümlük" denir. Düğün günü kararlaştırıldıktan sonra hazırlıklar başlar, kız evi çeyiz düzer. Kız tarafından akraba ve komşular durumlarına göre hediyeler verir. Buna "serçi" denir. Düğün gününü belirlemek için oğlan evi kız evine bir koç ve kına gönderir. Buna "kınaya haber" denir. Sonra davetliler çağrılır. Pazartesi kıza kına yakılır. Salı günü hamama gidilir, hamamda def çalınır kızlar, kadınlar göbek taşının etrafında oynarlar. Buna "kına hamamı" denir.

Kız İstemek: Ekseri düğünler Çarşamba, Perşembe veya Cumartesi, Pazar günleri olmak üzere 2 gün sürer. Birinci gün oğlan evinden düğüncüler (Duvur) kız evine yollanır, kız evinden sağdıç ile 2 genç kız gelini getirir, gelinin ayağının altına bir top ipekli bez serilir. Buna "ayakeni" denir. Sağdıç geline kına yakar. Geline kına yakıldığı zaman şu mani söylenir.

    Yakın gelinin kınasını,
    Çağırın hanım halasını,
    Anası çeksin belasını,
    Kızım kınan kutlu olsun.

Köy Düğünü

Kız evinde öğlen yemeği yendikten sonra kız evinden oğlan evine sefer tasında düğün yemeği, bohça içinde damat elbisesi gönderilir. Düğün yemeği, Kızartma, Dolama (yaprak sarması), Etli Pilav'dan oluşur. Sağdıç kız evinin erkeklerini oğlan evinin kebap gecesine davet eder ve oğlan evine dönüş başlar. Çalgılar eşliğinde yol havası çalınır. Türküler söylenir, halaylar çekilir.

Kına ve Kebap Gecesi: Düğünün birinci günü ikindiye doğru oğlan evinde bulunan çalgı ile birlikte güveğiyi hamama götürürler. Kebap gecesi kız evinden gelen misafirlerle kebap yenir, yemek yendikten sonra güveği kaçar sağdıç çalgı ile birlikte güveğiyi bulur ve getirir ve elbiselerini giydirir. Güveği elbiseyi giyerken şu türkü çalınır, söylenir.

    Giyin allarım sevdiğim,
    Dola koların sevdiğim,

    Atı yayladım indirdim,
    İndirdim seni bindirdim,

    Evleri yayla başında,
    Kalem oynuyor kaşında,
    Güveği onbeş yaşında.

Güveği elbisesi giydirilip kına yakıldıktan sonra sağdıç ve davetliler halaylar çeker, oyunlar oynarlar. Düğündeki eğlence sabaha kadar devam eder.

Kına Gecesi

Kız evindeki merasime gelince, geline kına yakılır, gece yarısına kadar gelin ve çevresindekiler çalar oynarlar. Etraf tehnalaşınca kadınların biri gelini oynatır. Düğünün ikinci günü oğlan evinde öğlen yemeği yendikten sonra gelini almak üzere kız evine gidilir. Düğün evi ve civarı şenliklerle doludur. Gelin süslenir, yakınlarının eli öptürülür ve ayrılık zamanı gelmiştir. Gelin kız evinden alınırken "atlar eğerlendi" türküsü çalınıp söylenir.

    Atlar eğerlendi geldi kapıya,
    Kız çeyizin tokla doldur tekiye,
    Şimdi kızlar başlar yanık türküye,
    Doldur pınar doldur ben gider oldum,
    Anamı babamı terk eder oldum.

        Anam yoğurdunu ayran eylesin,
        Çıksın yücelere selam eylesin,
        Anamın oğulu var beni neylesin,
        Doldur pınar doldur ben gider oldum,
        Anamı babamı terk eder oldum.

    Atlar eğerlenmiş binek istiyor,
    Kız görümcen gelmiş seni bekliyor,
    Görümcesi gelmiş gelin süslüyor,
    Doldur pınar doldur ben gider oldum,
    Anamı babamı terk eder oldum.

Gelin hıçkıra hıçkıra yeni evine yollanır, gelin giderken başına para serpilir.Oğlan evine gelince gelinin ayağına kurban kesilir. Güveği damdan gelinin başına para serper, sonra gelini koltuklayıp odalarına gider, hazır şerbetten içerler, helvadan yerler böylece düğün biter.

Düğünün ertesi günü akrabaları ve oğlan evinin düğün davetlileri gelini görmeye gelirler. Buna "yüz açma" denir. Gelinin yakın ve akrabaları geline çeşitli takılar takarlar ve düğün biter. Düğün bitmiştir ama bizim türkülerimiz oyunlarımız bitmemiştir. Arapgirde oynanan oyunlar gayet sade ve ağır oynanmaktadır. Bu oyunlar şunlardır: Leylani, Tanzara, Pabucumun ucu, Rişvan, Kol Oyunu, Çiftetelli, Leblebici, Oğlan, Bağ Altına, Mandır...gibi. İlçenin folklörü Elazığ-Kemaliye folklörüne benzemekle beraber onlardan biraz farklıdır.